Status więźnia szczególnie niebezpiecznego przyznawany jest osadzonym ze względu na charakter popełnionego przestępstwa lub zachowanie podczas odbywania kary.
Określona w art. 1 § 2 k.k. znikoma szkodliwość społeczna czynu sprawia, że nie uznaje się go za przestępstwo. Żeby jednak stwierdzić, czy czyn w istocie ma znikomą szkodliwość społeczną, dokonać należy szerokiej oceny.
Zgodnie z regulacją Kodeksu karnego, w stosunku do małego świadka koronnego sąd ma obowiązek nadzwyczajnego złagodzenia kary lub jej warunkowego zawieszenia.
Zasady i warunki życiowe w więziennych celach określa art. 30 Konstytucji RP oraz tak zwane Europejskie Reguły Więzienne. Zgodnie z nimi osadzonym ma przysługiwać szacunek, godność oraz poszanowanie prywatności (w granicach możliwości).