Więzienna Służba Zdrowia ma ustawowy obowiązek zapewnić opiekę medyczną osobom pozbawionym wolności.

Opieka zdrowotna skazanych i tymczasowo aresztowanych realizowana jest na poziomie zakładu karnego lub aresztu śledczego. Może być ona realizowana i udzielana w zakładach opieki zdrowotnej będących częścią struktury jednostki penitencjarnej (ambulatorium z izbą chorych, szpital więzienny, pracownia diagnostyczna, gabinet stomatologiczny oraz gabinet fizjoterapii i fizykoterapii) lub w podmiotach świadczących usługi medyczne poza nią (kiedy ich realizacja w więzieniu jest niemożliwa lub nieekonomiczna). Wszystkie świadczenia medyczne udzielane osobom pozbawionym wolności finansowane są z Budżetu Państwa.

Więzienna Służba Zdrowia dysponuje 155 ambulatoriami rozmieszczonymi w jednostkach na terenie całego kraju oraz 11 szpitalami z 27 oddziałami specjalistycznymi. Poza diagnostyką i procedurami leczniczymi osadzeni mają zapewnioną całodobową opiekę medyczną.

Zasady funkcjonowania Służby Zdrowia w jednostkach penitencjarnych regulują przepisy Kodeksu Karnego Wykonawczego, głównie art. 102 i 115. Zgodnie z zapisami skazanemu przysługują bezpłatnie świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne. Osoba przebywająca w jednostce penitencjarnej nie ma prawa wyboru lekarza i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, świadczeniodawcy, a także dentysty i szpitala.

Każda osoba, która zostaje umieszczona w zakładzie karnym jest umieszczana w celi przejściowej na okres do 14 dni w celu wykonania wstępnych badań lekarskich (wywiad chorobowy i badania fizykalne), skazanym wykonuje się również RTG klatki piersiowej oraz badanie stomatologiczne. Jeżeli zajdą uzasadnione przesłanki lekarz może zlecić dodatkowe badania. W trakcie pobytu w zakładzie karnym, osadzony jest poddawany badaniom okresowym i kontrolnym.