O odszkodowanie i zadośćuczynienie może ubiegać się osoba, która została pozbawiona wolności w toku prowadzonego postępowania (zatrzymanie lub środek zapobiegawczy- tymczasowe aresztowanie). Jakie podstawy żądania odszkodowania oraz zadośćuczynienia muszą zostać spełnione aby uzyskać pieniądze od Skarbu Państwa?

Odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przysługuje:

• oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub skargi nadzwyczajnej został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę (wynikające z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść)
• Jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu
• w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Roszczenie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje osobie, która w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożyła fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub złożyła fałszywe wyjaśnienia przyczyniając się tym do niekorzystnego dla siebie orzeczenia (skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymania).

Ustalając wysokość odszkodowania, sąd uwzględnia zaliczenie oskarżonemu okres niesłusznego stosowania kar, środków zabezpieczających, tymczasowego aresztowania lub zatrzymania, których dotyczy wniosek o odszkodowanie, na poczet kar lub środków zabezpieczających orzeczonych w innym postępowaniu.

Żądanie odszkodowania należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji, a w przypadku niesłusznego aresztowania lub zatrzymania w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego.

Sąd okręgowy orzeka na rozprawie w jednoosobowym składzie. Stronami w postępowaniu są: wnioskodawca, prokurator oraz Skarb Państwa. Organem reprezentującym Skarb Państwa może być prezes sądu, w którym wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej, stosowania środka zapobiegawczego, środka zabezpieczającego lub zatrzymania, albo prezes sądu pierwszej instancji, w którym wydano zmienione orzeczenie – jeżeli orzeczeniem zmieniono orzeczenie sądu pierwszej instancji i zastosowano środek, w związku z którym nie przysługuje odszkodowanie. Skarb Państwa może reprezentować również organ, który dokonał zatrzymania – jeżeli sąd uwzględnił zażalenie na zatrzymanie albo jeżeli sąd nie rozpoznawał zażalenia na zatrzymanie.

Postępowanie jest wolne od kosztów sądownych. Należy jednak pamiętać, że roszczenia przedawniają się po upływie:

• roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia,
• w wypadku tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie,
• w razie zaś zatrzymania – od daty zwolnienia.